W zeszłym tygodniu oba kraje wstrzymały się od poparcia dla kluczowej decyzji dotyczącej sposobu finansowania wspólnego planu wydatków UE na lata 2021-2027 ze względu na odrębny spór dotyczący powiązania wieloletnich ram finansowych z mechanizmem praworządności, którą uważają za ingerencję UE w ich krajowe systemy prawne. Pozostałe 25 państw członkowskich poparło mechanizm warunkowości podczas posiedzenia Stałych Przedstawicieli przy UE (COREPER) w poniedziałek 16 listopada. Posunięcie Polski i Węgier najprawdopodobniej znacznie opóźni przyjęcie planu budżetowego UE o łącznej wysokości 1,8 biliona euro, w tym 750 miliardów funduszu odbudowy.
– Mechanizm warunkowości, który może oceniać przestrzeganie praworządności w danym kraju, był negocjowany podczas szczytu Rady Europejskiej w lipcu i jeśli państwo członkowskie ma wątpliwości, powinno zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zamiast blokować umowę „kosztem milionów Europejczycy, którzy pilnie czekają na naszą pomoc – powiedział von der Leyen w Parlamencie Europejskim, dodając, że „w lipcu wszystkie 27 krajów porozumiało się w sprawie mechanizmu praworządności. Chodzi tutaj o naruszenie zasad praworządności, które mogłoby zaszkodzić budżetowi europejskiemu. Chodzi tylko o to. To jest stosowne, proporcjonalne i niezbędne rozwiązanie. Bardzo trudno sobie wyobrazić, że ktokolwiek w Europie mógłby mieć coś przeciwko temu”.
Polski minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro szybko odrzucił tę sugestię, nazywając ją „demagogiczną”. Von der Leyen złożyła propozycję „w złej wierze” i naciska „na rozwiązania, o których wie, że są nielegalne” – powiedział Ziobro na konferencji prasowej w Warszawie. Jako Niemiec von der Leyen powinien zwracać szczególną uwagę na działanie w granicach prawa – powiedział Ziobro. „Historia nie tak odległa pokazuje, że ci, którzy łamali prawo kiedyś, też działając w ramach mechanizmów demokratycznych, doprowadzili do konsekwencji, które Europa pamięta do dzisiaj bardzo boleśnie” – powiedział w nawiązaniu do powstania partii nazistowskiej w Niemczech.
W zeszłym tygodniu przewodniczący Rady Europejskiej Charles Michel zapowiedział negocjcacje, aby znaleźć rozwiązanie, które zadowoli wszystkie państwa członkowskie. Zarówno premier Mateusz Morawiecki i szef węgierskiego rządu Viktor Orban zapowiedzieli veto porozumienia, jeśli nie będzie satysfakcjonującego dla nich rozwiązania.
