Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdogan ma uczestniczyć w modlitwach inauguracyjnych wewnątrz budowli z VI wieku wraz z około 500 dygnitarzami. Zdaniem głowy państwa tureckiej republiki, przekształcenie Hagii Sophi w meczet jest „spełnieniem marzeń naszej młodzieży” zakorzenionej w tureckim ruchu islamskim.
Tysiące mężczyzn i kobiet, w tym wielu podróżujących z całej Turcji, wypełniło specjalnie wyznaczone, wydzielone obszary poza świątynią Hagia Sophia, aby wziąć udział w pierwszych modlitwach. Kilku ludzi nocowało w pobliżu budowli. Dziesiątki wiernych przedarło się przez jeden policyjny punkt kontrolny, aby dostać się do Hagi Sophii. Tureckie media podają, że zasady dystansu społecznego wprowadzone w związku z pandemią COVID-19 zostały zignorowane.
Tymczasem przywódcy prawosławia w Grecji i Stanach Zjednoczonych obchodzą „dzień żałoby”. Odrzucając międzynarodową krytykę, Erdogan wydał dekret przekształcający historyczny budynek w meczet na początku tego miesiąca. Wcześniej turecki sąd najwyższy orzekł, że Hagia Sophia została nielegalnie przekształcona w muzeum ponad osiem dekad temu. Zabytek, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, został od tego czasu przemianowany na „Wielki Meczet Hagia Sophia”.
Posunięcie to wywołało konsternację w Grecji, Stanach Zjednoczonych i wśród kościołów chrześcijańskich, które wezwały Erdogana do utrzymania budynku jako muzeum. Stanowiło to dotąd kulturowy ukłon w stronę wieloreligijnego dziedzictwa Stambułu i statusu obiektu jako symbolu jedności chrześcijan i muzułmanów. Papież Franciszek wyraził swój smutek z powodu działań tureckiej głowy państwa.
Zbudowana przez cesarza bizantyjskiego Justyniana w 537 roku Hagia Sophia została przekształcona w meczet w wyniku podboju Stambułu przez Turków w 1453 roku. Mustafa Kemal Ataturk, założycielski przywódca świeckiej republiki tureckiej, przekształcił budowlę w muzeum w 1934 roku. Chociaż aneks do Hagii Sophii, pawilonu sułtana, jest otwarty na modlitwy od lat 90., grupa religijna i nacjonalistyczna w Turcji od dawna postulowała przekształcenie prawie 1500-letniego budynku, który uważają za dziedzictwo osmańskiego sułtana Mehmeta, w meczet.
„To jest Hagia Sophia, która wyrywa się z łańcuchów niewoli. To było największe marzenie naszej młodości” – powiedział Erdogan cytowany przez Associated Press. „To była tęsknota naszego ludu”.
W sąsiedniej Grecji zabiły dzwony, a flagi obniżono do połowy, w proteście przeciwko decyzji o przekształceniu Hagii Sophii w meczet. Lider Greckiego Kościoła Prawosławnego, Archbishiop Ieronymos, odprawi specjalne nabożeństwo w katedrze w Atenach w piątek. Czuwania organizują również kościoły w Atenach i Salonikach, drugim co do wielkości mieście Grecji. Historia i tradycje religijne przeważnie greckojęzycznego i prawosławnego Cesarstwa Bizantyjskiego pozostają silne w Grecji. Grecko-prawosławna archidiecezja w Nowym Jorku nazwała modlitwy inauguracyjne „kulturowym i duchowym sprzeniewierzeniem oraz pogwałceniem wszelkich standardów religijnej harmonii i wzajemnego szacunku”.
