Rok szkolny 2020/2021 był dla polskiego systemu oświaty trudny i wymagający. Zaproponowane określenia wydają się najlepszą ilustracją determinacji i zaangażowania, jakie musieli zaprezentować nauczyciele. Pomimo wiedzy o tym, jaka jest sytuacja epidemiczna w Polsce, nie przypuszczano, że w zasadzie cały rok szkolny przeniesie się do sieci wirtualnej. W sposób naturalny taka sytuacja determinowała nowe działania i związane z nimi doświadczenia, które warto z perspektywy całego procesu kształcenia przeanalizować.
Na wspomniane potrzeby projekt „okiembadacza.pl”, we współpracy z Collegium Humanum, przeprowadziło badanie, które miało na celu analizę wszystkich hipotez, opinii i stwierdzeń, które padały w przestrzeni publicznej, a nie miały potwierdzenia w liczbach. W tym celu wzięto pod uwagę nauczycieli z trzech województw: mazowieckiego, wielkopolskiego i opolskiego. W badaniu wzięło udział 650 nauczycieli, którzy podzielili się swoimi doświadczeniami. Niektóre liczby mogą zaskakiwać.
Okazuje się, że dużym wyzwaniem dla nauczycieli było dostosowanie się na wielu płaszczyznach do prowadzenia lekcji online. Dla 67% nauczycieli priorytetem stało się poznanie narzędzi do nauki zdalnej, a dla 42% wybór odpowiedniego sposobu prowadzenia lekcji za pośrednictwem platformy (przeważnie był to MS Teams).
W tym przypadku mamy do czynienia z problemem systemowym i mentalnym. Polska szkoła nastawiona jest na odtwarzanie tematów. Sztywna podstawa programowa i wymogi prowadzą do sytuacji, kiedy nauczyciel wytwarza mechanizmy, które powiela (głównie z powodu dużego natężenia obowiązków). W momencie przejścia z procesem kształcenia do sieci, wcześniej utworzone schematy stały się niewydolne i nieskuteczne, doprowadzając do sytuacji, gdzie nauczyciele musieli na nowo nauczyć się prowadzenia lekcji online. To sygnał ostrzegawczy, który został wysłany przez nauczycieli, którzy w liczbie 75% zadeklarowali chęć do dalszego pogłębiania wiedzy o nauczaniu zdalnym. Wniosek jest oczywisty: proces kształcenia nauczycieli musi zostać zaktualizowany i dostosowany do otaczającej rzeczywistości.
Istotnym elementem, który został poddany badaniu, było poznanie odczuć nauczycieli, w kontekście komunikacji z uczniami w trakcie lekcji online i ogólnie współpracy na przestrzeni roku szkolnego. Jak wskazało 67% nauczycieli, największym problemem w relacji z uczniem, były szeroko pojęte problemy komunikacyjne, które objawiały się w obszarze technicznym (nie wszyscy uczniowie włączali kamery w laptopie) oraz międzyludzkim. Nauczyciele nie potrafili nawiązywać dialogu z uczniem, co przełożyło się również na zdanie 75% nauczycieli, którzy stwierdzili, że uczniowie na przestrzeni roku szkolnego, nie rozwinęli się wystarczająco.
Na powyższe wyniki należy spojrzeć z większego dystansu, ponieważ problemy nauczycieli z nawiązaniem komunikacji z uczniem mogły w oczywisty sposób wpłynąć na ocenę rozwoju ucznia. To również obszar, który wymaga uwagi w dalszej perspektywie. Pamiętajmy, że młode osoby doskonale komunikują się za pośrednictwem przestrzeni internetowej i nie jest to z natury dla nich żaden problem. Nauczyciele muszą dostosować swoje umiejętności cyfrowe i komunikacyjne, do tego, aby potrafić zmobilizować ucznia do dialogu i zaangażowania podczas lekcji online, które z perspektywy czasu pojawią się (nie wiadomo jeszcze w jak dużym zakresie).
Najlepszą konkluzją prezentowanego badania jest fakt, że 44% nauczycieli umiarkowanie oceniło proces kształcenia online w minionym roku szkolnym. Z jednej strony można stwierdzić, że był to rok stracony. Nie osiągnięto w dużym stopniu podstawowego celu dydaktycznego, jakim jest rozwój intelektualny ucznia. Nauczyciele zwrócili na to uwagę w badaniu. Z drugiej strony był to rok pełen doświadczeń, które powinny zaprocentować w przyszłości, jeżeli cały system oświaty podejdzie do tego z należytą starannością i uwagą. Pamiętać należy również, że przyszłością nauczania jest system hybrydowy i umiejętności cyfrowe i komunikacyjne powinny stać się w najbliższym czasie elementem fundamentalnym, w kontekście doskonalenia umiejętności przez nauczycieli.
