U początków naszych działań była inicjatywa „Jaki będzie las” – oddolna aktywność ludzi, którzy chcą pracować na rzecz wzrostu świadomości społecznej na temat lasów. Zaczynaliśmy od akcji edukacyjnej poprzedzającej ankietę Unii Europejskiej na temat strategii bioróżnorodności. Oczywiście Lasy Państwowe bardzo skutecznie motywowały swoich pracowników do tego, by wypełniać te ankiety w określony sposób, dlatego ruszyliśmy z akcją, która miała pomóc społeczeństwu poznać te założenia, zwłaszcza w kwestii ochrony przyrody. Zrobiła się z tego całkiem duża akcja – w siedem dni udało nam się zainteresować ludzi tak, że w szczytowym momencie mieliśmy 50 tysięcy wejść na stronę, która opowiadała o tym, jak wypełniać tę ankietę. Zmiany w dobrym kierunku zostały przegłosowane, głęboko wierzę, że nasza akcja z ankietą w tym pomogła. Potem powstał pomysł, żeby sprywatyzować część lasów, by było łatwiej oddawać je pod inwestycje. Zrobiła się z tego wielka awantura, protestowały ZUL-e (Zakłady Usług Leśnych), my nagraliśmy protestacyjny spot reklamowy z Mają Ostaszewską. Potem było jeszcze kilka innych akcji komunikacyjnych, które zwiększały wiedzę i aktywność społeczeństwa związaną z ochroną przyrody i działaniem na rzecz ochrony lasów.
W swoich działaniach wspieramy wiosenne „Święto Lasów”, wydarzenie, którego organizatorem jest Wspólny Las (https://wspolnylas.pl/). W jeden weekend marca (w 2024 roku 23 i 24 marca) zaprosiliśmy uczestników z całej Polski na wycieczki i kąpiele leśne, by pokazać, że wszystko jest ze sobą połączone: lasy, człowiek i klimat stanowią nitki przeplatające się ze sobą i od siebie zależne. Wydarzeniu towarzyszy mapa, która pokazuje miejsca, które włączyły się do akcji, by pokazać, jak rośnie społeczna świadomość związana z istnieniem i znaczeniem ekosystemów leśnych, które przecież należą do nas wszystkich, są wspólną własnością Polaków a nie prywatną własnością Lasów Państwowych.
Akcja pięknie się rozwija, trochę na fali społecznego oburzenia na wycinanie lasów. Kiedy ludzie poszli w czasie pandemii do lasów, które pamiętali z przeszłości, często zastali w tym miejscu puste przestrzenie po wyciętych drzewach. Nasze lasy naprawdę znikają, robi się to w kontrolowany sposób, przygotowując plany tworzone raz na dziesięć lat, do których my jako obywatele możemy wnosić uwagi. Formalnie możemy je wnosić, ale w praktyce wszystkie te wnioski przepadają.
Według nauki, las ma pełnić jednocześnie funkcję społeczną, przyrodniczą i produkcyjną i że wszystkie te funkcje można połączyć na jednym obszarze. Przyrodnicy kwestionują takie podejście wskazując, że są to funkcje wykluczające się, że nie można jednocześnie chronić starych lasów i pozyskiwać w nich drewno. Podobnie jest z lasami ważnymi dla społeczności lokalnych, które nie mogą być jednocześnie źródłem surowca.
Kolejnym tematem, który tak mocno nas zaangażował, że aktualnie tutaj skupiamy wszystkie swoje działania, jest rejon Pogórza Przemyskiego z niezwykle cennymi przyrodniczo obszarami Reliktowej Puszczy Karpackiej oraz arcyciekawą historią tego regionu. Działamy pod szyldem Niewidzialny Park i staramy się, aby ten rejon stał się widoczny dla turystów, dla miłośników przyrody. Aby Niewidzialny Park stał się widzialny. I to się dzieje! Siłą ludzi lokalnych, ale również zaangażowanych osób z całej Polski od trzech lat tworzymy wydarzenia takie jak mikrofestiwale czy też duże wydarzenia, takie jak festiwal Wianki w Turnickim. W tym roku Wianki organizowaliśmy już trzeci raz. Wszystkie wydarzenia organizujemy wolontaryjnie.
Pomysł działania w tym miejscu narodził się, kiedy zaczęliśmy patrzeć na obszary leśne, które powinny być chronione ze względu na biologiczną ciągłość. Takim miejscem jest właśnie Turnicki Park Narodowy – park, którego nie ma a powinien być, bo jest to miejsce niesamowite, taka druga Puszcza Białowieska. Turnicki w dużej mierze obejmuje reliktowe obszary Puszczy Karpackiej. Oczywiście są tam niewielkie obszary chronione i rezerwaty, jednak aktualna ochrona tego miejsca jest niewystarczająca. Na terenach, które powinny być chronione prowadzona jest intensywna gospodarka leśna.
Nikt, poza organizacjami przyrodniczymi nie ma planów kompleksowej ochrony tego miejsca. Nikt nie chce się jednak na to zgodzić, tak samo jak nikt nie godzi się na utworzenie kolejnych parków narodowych, których w Polsce nie przybyło od lat 90. ub. wieku. Dlaczego tak się dzieje? Przyczyn jest wiele, m.in. duży sprzeciw miejscowej ludności, która traktuje ludzi chcących prawnej ochrony przyrody jako intruzów.
Jako Kwitnąca Otulina – Niewidzialny Turnicki Park Narodowy chcemy przekonać mieszkańców, że żyją we wspaniałym miejscu, do którego ludzie przybywają specjalnie, by robić zdjęcia i odkrywać przyrodę pieszo, rowerowo czy biegowo. Chcemy, żeby zobaczyli, że na turystach super się zarabia, że ich miejsce im się podoba, że chodzą po tych lasach zachwyceni. Zależy nam, żeby mieszkańcy traktowali nas jako sojuszników.
Kiedy piszemy wnioski o dofinansowanie, chcemy, żeby działania te obejmowały miejscową społeczność. Uważamy, że potrzebna jest zrównoważona turystyka, oparta na odpowiedzialnym zachowaniu turystów i poszanowaniu potrzeb lokalnych mieszkańców i szukaniu sposobów, by w transformacji, która do nich przyjdzie, nie czuli się oszukani. Taka jest nasza dewiza, że przede wszystkim szanujemy ludzi. Tymczasem społeczność lokalna widzi, że na organizowane przez nas Wianki przyjeżdżają turyści, że ludzie się bawią, że podoba im się tutaj, że dzięki tym działaniom ich okolica staje się atrakcją turystyczną.
Takich wydarzeń organizujemy naprawdę dużo. By wspomnieć tylko o ostatnich – 10 sierpnia odbył się finał warsztatów prowadzonych przez doświadczone animatorki kultury we wsi Ropienka – Toloka – Opowieści miejsc. Dzieci przez 9 wakacyjnych dni zbierały historie związane ze wsią, gdzie mieszkają. Odwiedzały starsze osoby, które dzieliły się swoimi opowieściami. Dzięki temu wzmacniają się więzi w społeczności a jej członkowie zyskują nowy wymiar poczucia tożsamości. Finalne przedstawienie było podsumowaniem pracy dzieci i prezentacją zebranych opowieści. Odbyło się w starym Kościółku we wsi Ropienka. Na finalnym przedstawieniu zebrali się rodzice dzieci, goście oraz przygodni turyści. Zachwytom nad wnikliwością dzieci i niesamowitymi historiami nie było końca. Ten projekt został dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Etnopolska: edycja 2024.
31 sierpnia zaprosiliśmy mieszkańców Pogórza przemyskiego do Huwnik w gminie Fredropol, gdzie Teatr Echa przygotował baśniową opowieść złożoną z dawnych opowieści, które snuło się przed laty w naszym regionie. „Baśń na ostatni dzień lata” była wspaniałym, poruszającym wydarzeniem realizowanym w ramach projektu „Skarby Pogórza Przemyskiego” przez Lokalną Organizację Turystyczną „Wrota Karpat Wschodnich” w partnerstwie z Fundacją Dziedzictwo Przyrodnicze, dofinansowanym ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury: Kultura – Interwencje. Edycja 2024.
Przed nami zaplanowane na 27-29 września br. Rykowisko, czyli 7 wypraw terenowych na Pogórzu Przemyskim organizowanych w ramach „Przygód z tradycją na Pogórzu Przemyskim”. Dla chętnych i zainteresowanych znajdzie się coś i dla duszy, i dla ciała – od powolnych wędrówek w głąb siebie, wysłuchania opowieści ludowych, po rajd rowerowy wśród zabytków kulturowo-historycznych Pogórza. Nasz cykl przygód wpisze się w Karpackie inicjatywy lokalne, które są finansowane ze środków Rządowego Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich NOWEFIO na lata 2021–2030 za pośrednictwem Stowarzyszenia „Pro Carpathia”.
Opowiada Monika Skrzyńska w rozmowie z Jolantą Pawnik
Najważniejsze informacje o naszych inicjatywach i działaniach można znaleźć na stronie: https://niewidzialnypark.pl/.
